Hukuki işlemlerden biri de güvenlik soruşturmasıdır. Olağanüstü Hal Kapsamında Olan Bazı Düzenlemeler Hakkındaki kanun hükmünde kararnamenin 74. Maddesi ve 657 sayılı kanunun 48. Maddesine göre düzenlenen bir bilgiye göre, devlet memuru olarak atanacaklarda genel olarak aranacak bazı standartlara ek olarak güvenlik soruşturması da eklenmiştir.

Resmi Gazete’ de 12 Nisan 2000 tarihinde yayımlanan bir yönetmelik bilgilendirmesine göre, bu konudaki açıklamalar detaylı bir şekilde verilmiştir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının neleri kapsayacağı, arşiv araştırması ve güvenlik soruşturması yapma yetkisi olan makamları, kimin hakkında güvenlik soruşturması yapılacağı gibi çeşitli yönergeler detaylı olarak aktarılmıştır. Hukuksal bir mesele olduğundan bu hususlar, ilgili kişiler tarafından aksatılmadan incelenmeli ve inceleme sürecinde aşamalar birer birer uygulanmalıdır.

Güvenlik Soruşturması Nedir?

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması birbiriyle birlikte kullanılan kavramlar olsa da tanımlamaları ayrı ayrı yapılmıştır. Bu bağlamda güvenlik soruşturması; kişinin kolluk kuvvetler tarafından o sürede aranıp aranmadığının, kolluk kuvvet ve istihbarat üniteleri kapsamında ilişiği ile adli sicil kaydı ve hakkında herhangi bir tahdidin var olup olmadığı araştırmayı kapsamaktadır.
Ayrıca bölücü ve yıkıcı faaliyetlerde bulunma durumu, ahlaki durumu, yabancılar ile ilgisi konusunda bilgiler ve sır saklama yeteneği gibi hususlara dikkat edilerek yapılan geniş bir araştırmayı kapsar. Bu hususlara mevcut bulunan kayıtlardan alınan bilgiler toplanarak ilgili kişiler tarafından değerlendirilmeye tabi tutulur.

Güvenlik Soruşturması Kimlere Yapılır?

Alanında uzman kişiler tarafından yapılan bu geniş araştırma ve saptama süreci, belirlenen hukuki kararlara göre özellikle bazı kişilere direkt olarak uygulanır. Askeri personellere, istihbarat teşkilatlarına, kamu kurumlarının gizlilik dereceli birim ve departmanlarında çalışacak memurlara, ceza infaz kurumlarında çalışan personellere ve tutukevlerinde çalıştırılacak tüm personellere güvenlik soruşturması işlemi uygulanır.

Yasal bir yükümlülük olan güvenlik soruşturması işlemi, 657 kapsamda ilk kez veya yeniden kamu görevi ve hizmetlerine atanacak memurlara ve gizlilik dereceli yerlerde çalışan kamu meslek grupları ile üst kademe yöneticilerine de uygulanır. İlk kez kamusal alanda göreve başlayacak bir personele güvenlik soruşturması uygulandığı gibi, yeni baştan başlayacak olan bir personele tekrar bir güvenlik soruşturması işlemi uygulanması yasal bir yükümlülüktür.

Ayrıca Türk Silahlı Kuvvetlerinde ve emniyet noktalarında çalıştırılması uygun görülen personellere de, mutlaka güvenlik soruşturması uygulanır. Ek olarak kamu kurum ve kuruluşlarına ait yurt dışı teşkilatlanmalarında sürekli olarak görevlendirilmesine karar verilmiş tüm personel hakkında da güvenlik soruşturması yapılması yasal bir yükümlülüktür.

Güvenlik Soruşturmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Güvenlik araştırması yasal bir yükümlülük olduğundan belli kural ve çerçeveler içerisinde, temiz bir şekilde yapılması esastır. Güvenlik araştırması kapsamında yer alan standartlardan ilki, güvenlik soruşturmasına konu olacak kişi her kimse ona ait kimlik bilgileri ve var olan kimlik kayıtlarının doğruluk derecesidir. Geçmişte yabancı bir devletin uyruğuna girip girmediği konusunda da denetlemeler yapılarak kişinin uyrukluğu ile birlikte asıl kimliği belirlenir. Ek olarak polis veya kolluk kuvvetler tarafından hala aranıp aranmadığı konusunda araştırmalar yapılır.

Söz konusu kişinin istihbarat ünitelerinin ve kolluk kuvvetlerin arşivlerinde bilgilerinin olup olmadığı ile birlikte kişinin, adli sicil kaydı hakkında bir mevcut tehdidin olup olmadığına bakılır. Söz konusu kişi araştırılırken ayrıca yıkıcı faaliyetlere katılıp katılmadığı ile birlikte 5816 sayılı Atatürk aleyhine işlenen suçlar hakkında kanuna ve Atatürk ilke ve inkılâplarına aykırı davranışlarının olup olmadığı da denetlenir.

Bir diğer bakılan husus ise söz konusu kişinin sır saklama yeteneğinin olup olmadığıdır. Kişi ayrıca şeref ve haysiyetini ihlal edecek davranışlarda bulunmuşsa, titizlikle yapılan soruşturmaya bunlar da eklenir. Kişinin aşırı derece kendi menfaatine düşkün olup olmadığına, ahlak ve edebe aykırı davranışlarının var olup olmadığına, içki, kumar, uyuşturucu gibi maddelere bağlılığı konusunda da denetlemeler yapılır.